แปลไทยเป็นมคธ
ข้อ ๕๑ – ข้อ ๘๐
วิธีการเปลี่ยนแปลงวิเสสนะหรือคำขยายให้สอดคล้องกัน
๕๑.สตฺตานํ อคฺโค พุทฺโธ.
คำแปล พุทฺโธ อันว่าพระพุทธเจ้า อคฺโค
ผู้เลิศ สตฺตานํ ของสัตว์ทั้งหลาย.
คำอธิบาย พุทโธ เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน อคฺโค เป็นวิเสสนะของ พุทฺโธ
จึงมีรูปเป็น ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสอง สตฺตานํ เป็น ฉัฏฐีวิภัตติ
พหุวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ แปลเป็นอันดับสาม.
๕๒.สุนฺทโร ธมฺโม.
คำแปล ธมฺโม อันว่าธรรม สนฺทโร อันดี.
คำอธิบาย ธมฺโม เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน สุนฺทโร เป็นวิเสสนะของ ธมฺโม
จึงต้องมีรูปเป็น ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับที่สอง.
๕๓.มหนฺโต สาวกานํ สงฺโฆ.
คำแปล สงฺโฆ อันว่าหมู่ สาวกานํ แห่งสาวกทั้งหลาย
มหนฺโต อันใหญ่.
คำอธิบาย สงฺโฆ เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน สาวกานํ เป็นฉัฏฐีวิภัตติ
พหุวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ แปลเป็นอันดับสอง มหนฺโต เป็นวิเสสนะของ สงฺโฆ
จึงต้องทำรูปให้เป็น ปฐมวิภัตติท เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๕๔.อคฺคสฺส พุทฺธสฺส สาสนํ.
คำแปล สาสนํ อันว่าคำสอน พุทฺธสฺส
ของพระพุทธเจ้า อคฺคสฺส ผู้เลิศ.
คำอธิบาย สาสนํ เป็น อ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลเป็นอันดับแรก พุทฺธสฺส
เป็นฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ แปลเป็นอันดับสอง อคฺคสฺส
เป็นวิเสสนะของ พุทฺธสฺส จึงต้องมีรูปเป็นฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๕๕. สุนฺทรสฺส ธมฺมสฺส สาสนํ.
คำแปล วิปาโก อันว่าผล ธมฺมสฺส
ของธรรม สุนฺทรสฺส อันดี.
คำอธิบาย วิปาโก เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน ธมฺมสฺส เป็นฉัฏฐีวิภัตติ
เอกวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ แปลเป็นอันดับสอง สุนฺทรสฺสส เป็นวิเสสนะของ ธมฺมสฺส
จึงต้องมีรูปเป็นฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๕๖.สุทฺธานํ สาวกานํ สงฺโฆ.
คำแปล สงฺโฆ อันว่าหมู่ สาวกานํ
แห่งสาวกทั้งหลาย สุทฺธานํ ผู้บริสุทธิ์.
คำอธิบาย สงฺโฆ เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน สาวกานํ เป็นฉัฏฐีวิภัติ
พหุวจนะ แปลว่า แห่ง--- หรือ ของ.....ทั้งหลาย แปลอันดับสอง สุทฺธานํ
เป็นวิเสสนะของ สาวกานํ จึงต้องมีรูปเป็น ฉัฏฐีวิภัตติ พหุวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๕๗.กุสโล อาจริโย.
คำแปล อาจริโย อันว่าอาจารย์ กุสโล
ผู้ฉลาด.
คำอธิบาย อาจริโย อ การันต์ ปุงลิงค์
ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน กุสโล เป็น วิเสสนะของ อาจริโย
จึงต้องทำรูปให้เป็น ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๕๘.อาตาปิโน สิสฺสา.
คำแปล อันว่าศิษย์ทั้งหลาย อาตาปิโน
ผู้มีความเพียร.
คำอธิบาย สิสฺสา เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ พหุวจนะ แปลว่า อันว่า....ทั้งหลาย แปลก่อน อาตาปิโน
เป็นวิเสสนะของ สิสฺสา จึงต้องทำรูปให้เป็น ปฐมาวิภัตติ พหุวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๕๙.กุสลสฺส อาจริยสฺส มติ.
คำแปล มติ อันว่าความรู้ อาจริยสฺส
ของอาจารย์ กุสลสฺส ผู้ฉลาด.
คำอธิบาย มติ เป็น อิ การันต์
อิตถีลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน อาจริยสฺส เป็นฉัฏฐีวิภัตติ
เอกวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ แปลเป็นอันดับสอง กุสลสฺส เป็นวิเสสนะของ อาจริยสฺสส
จึงต้องทำรูปให้เป็นฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๖๐.อาตาปินํ สิสสานํ สิกฺขา.
คำแปล สิกฺขา
อันว่าความสำเหนียก(การศึกษา) สิสฺสานํ ของศิษย์ทั้งหลาย อาตาปีนํ ผู้มีความเพียร.
คำอธิบาย สิกฺขา เป็น อา การันต์
อิตถีลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน สิสสานํ เป็นฉัฏฐีวิภัตติ
พหุวจนะ แปลว่า แห่ง หรือของ...ทั้งหลาย แปลเป็นอันดับสอง อาตาปีนํ เป็นวิเสสนะของ
สิสฺสานํ จึงทำรูปให้เป็น ฉัฏฐีวิภัตติ พหุวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๖๑.อฑฺฒํ กุลํ.
คำแปล กุลํ อันว่าตระกูล อฑฺฒํ
อันมั่งคั่ง.
คำอธิบาย กุลํ เป็น อ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน อฑฺฒํ เป็นวิเสสนะของ กุลํ
จึงต้องทำรูปให้เป็น ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๖๒.อฑฺฒสฺส กุสลฺส ปุตฺโต.
คำแปล ปุตฺโต อันว่าบุตร กุลสฺส
ของตระกูล อฑฺฒสฺส อันมั่งคั่ง.
คำอธิบาย ปุตฺโต เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน กุลสฺส เป็นฉัฏฐีวิภัตติ
เอกวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ แปลเป็นอันดับสอง อฑฺฒสฺสส เป็นวิเสสนะของ กุลสฺส
จึงต้องทำรูปให้เป็น ฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๖๓.สุคนฺธํ ปุปฺผํ.
คำแปล ปปฺผํ อันว่า ดอกไม้ สุคนฺธํ
อันมีกลิ่นหอม.
คำอธิบาย ปุปฺผํ เป็น อ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน สุคนฺธํ เป็นวิเสสนะของ
ปุปฺผํ จึงต้องทำรูปให้เป็น ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๖๔. สุคนฺเธ ปุปฺเผ ภมโร.
คำแปล ภมโร อันว่า แมลงภู่ ปุปฺเผ
ในดอกไม้ สุคนฺเธ อันมีกลิ่นหอม.
คำอธิบาย ภมโร เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน ปุปฺเผ เป็นสัตตมีวิภัตติ
เอกวจนะ แปลว่า ใน แปลอันดับสอง สุคนฺเธ เป็นวิเสสนะของ ปุปฺเผ
จึงต้องทำรูปให้เป็นสัตตมีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๖๕.วิสาลํ เขฺตฺตํ.
คำแปล เขตฺตํ อันว่านา วิสาลํ
อันกว้างขวาง.
คำอธิบาย เขตฺตํ เป็น อ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน วิสลาลํ เป็นวิเสนะของ
เขตฺตํ จึงต้องทำรูปให้เป็นปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๖๖.วิสาเล เขตฺเต สสฺสานิ.
คำแปล สสฺสานิ อันว่าข้าวกล้าทั้งหลาย
เขตฺเต ในนา วิสาเล อันกว้างขวาง.
คำอธิบาย สสฺสานิ เป็น อ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ พหุวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน เขตฺเต เป็น สัตตมีวิภัตติ
เอกวจนะ แปลว่า ใน แปลเป็นอันดับสอง วิสาเล เป็น วิเสสนะของ เขตฺเต
จึงต้องทำรูปให้เป็น สัตตมีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๖๗.ทารุณา โจรา.
คำแปล โจรา อันว่า โจรทั้งหลาย ทารุณา
ผู้หยาบช้า.
คำอธิบาย โจรา เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ พหุวจนะ แปลว่า อันว่า...ทั้งหลาย แปลก่อน ทารุณา
เป็นวิเสนะของ โจรา จึงต้องทำรูปให้เป็น ปฐมาวิภัตติ พหุวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๖๘.ทารุเณหิ โจโรหิ ภยํ.
คำแปล ภยํ อันว่าภัย โจเรหิ
แต่โจรทั้งหลาย ทารุเณหิ ผู้หยาบช้า.
คำอธิบาย ภยํ เป็น อ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลก่อน โจเรหิ เป็นปัญจมีวิภัตติ พหุวจนะ แปลว่า
แต่...ทั้งหลาย หรือ จาก....ทั้งหลาย แปลเป็นอันดับสอง ทารุเณหิ เป็นวิเสสนะของ
โจเรหิ จึงทำให้มีรูปเป็น ปัญจมีวิภัตติ พหุวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๖๙.ทีฆา รชฺชุ.
คำแปล รชฺชุ อันว่าเชือก ทีฆา อันยาว.
คำอธิบาย รชฺชุ เป็น อุ การันต์
อิตถีลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน ทีฆา เป็นวิเสสนะของ รชฺชุ
จึงต้องมีรูปเป็น ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๗๐.ทีฆาย รชฺชุยา คุลํ.
คำแปล คุลํ อันว่ากลุ่ม รชฺชุยา
ของเชือก ทีฆาย อันยาว.
คำอธิบาย คุลํ เป็น อ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน รชฺชุยา เป็นอิตถีลิงค์
ฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า ของ หรือ แห่ง แปลเป็นอันดับสอง ทีฆาย เป็นวิเสสนะของ
รชฺชุยา จึงต้องมีรูปเป็นฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๗๑.นวํ สปฺปิ.
คำแปล สปฺปิ อันว่าเนยใส นวํ อันใหม่.
คำอธิบาย สปฺปิ เป็น อิ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า นวํ เป็นวิเสสนะของ สปฺปิ
จึงต้องมีรูปเป็น ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๗๒.นวสฺมึ สปฺปิมหิ มกฺขิกา.
คำแปล มกฺขิกา อันว่าแมลงวัน
สปฺปิมฺหิ ในเนยใส นวสฺมึ อันใหม่.
คำอธิบาย มกฺขิกา เป็น อา การันต์
อิตถีลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน สปฺปิมฺหิ
เป็นสัตตมีวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า ใน แปลเป็นอันดับสอง นวสฺมึ เป็นวิเสสนะของ
สปฺปิมฺหิ จึงมีรูปเป็นสัตตมีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๗๓.มหตี สาลา.
คำแปล สาลา อันว่าศาลา มหตี อันใหญ่.
คำอธิบาย สาลา เป็น อา การันต์
อิตถีลิงค์ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน มหตี เป็นวิเสสนะของ สาลา
จึงต้องมีรูปเป็นปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๗๔.มหติยํ สาลายํ ชนา.
คำแปล ชนา อันว่าชนทั้งหลาย สาลายํ
ในศาลา มหติยํ อันใหญ่.
คำอธิบาย ชนา อ การันต์ ปุงลิงค์
ปฐมาวิภัตติ พหุวจนะ แปลว่า อันว่า ...ทั้งหลาย แปลก่อน สาลายํ เป็นสัตตมีวิภัตติ
เอกวจนะ แปลว่า ใน แปลเป็นอันดับสอง มหติยํ เป็นวิเสสนะของ สาลายํ
จึงมีรูปเป็นสัตตมีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๗๕.ครุกํ ธนุ.
คำแปล ธนุ อันว่าธนู ครุกํ อันหนัก.
คำอธิบาย ธนุ เป็น อุ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน ครุกํ เป็นวิเสสนะของ ธนุ
จึงมีรูปเป็นปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๗๖. ครุกสฺส ธนุสฺส ชิยํ.
คำแปล ชิยํ อันว่าสาย ธนุสฺส ของธนู
ครุกสฺส อันหนัก.
คำอธิบาย ชิยํ (น่าจะเป็น ชิยา เป็น
อา การันต์ อิตถีลิงค์) เป็น อ การันต์ นปุงสกลิงค์ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลก่อน
ธนุสฺส เป็นฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ แปลเป็นอันดับสอง ครุกสฺส
เป็นวิเสสนะของ ธนุสฺส จึงมีรูปเป็น ฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๗๗.นีลานิ ปุปฺผานิ.
คำแปล ปุปฺผานิ อันว่าดอกไม้ทั้งหลาย
นีลานิ อันเขียว.
คำอธิบาย ปุปฺผานิ เป็น อ การันต์
นปุงสกลิงค์ ปฐมาวิภัตติ พหุวจนะ แปลว่า อันว่า...ทั้งหลาย แปลก่อน นีลานิ
เป็นวิเสสนะของ ปุปฺผานิ จึงมีรูปเป็นปฐมาวิภัตติ พหุวจนะ แปลเป็นอันดับสอง.
๗๘.นีลานํ ปุปฺผานิ ราสิ.
คำแปล ราสิ อันว่ากอง ปุปฺผานํ
แห่งดอกไม้ทั้งหลาย นีลานํ อันเขียว.
คำอธิบาย ราสิ เป็น อิ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน ปุปฺผานํ เป็นฉัฏฐีวิภัตติ
พหุวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ ...ทั้งหลาย จึงมีรูปเป็นฉัฏฐีวิภัตติ พหุวจนะ
แปลเป็นอันดับสอง.
๗๙.สุกฺโก สาลีนํ โอทโน.
คำแปล โอทโน อันว่าข้าวสุก สาลีนํ
ของข้าวสาลีทั้งหลาย สุกฺโก อันขาว.
คำอธิบาย โอทโน เป็น อ การันต์
ปุงลิงค์ ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน สาลีนํ เป็นฉัฏฐีวิภัตติ
พหุวจนะ แปลว่า แห่ง หรือ ของ...ทั้งหลาย แปลเป็นอันดับสอง สุกฺโก เป็นวิเสสนะของ
โอทโน จึงมีรูปเป็นปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
๘๐.สุกฺกสฺส โอทนสฺส ปาตี.
(น่าจะเป็น สุกกสฺส
โอทนสฺส ปาติ)
คำแปล ปาตี อันว่าถาด โอทนสฺส
แห่งข้าวสุก สุกฺกสฺส อันขาว.
คำอธิบาย ปาตี เป็นอิตถีลิงค์
ปฐมาวิภัตติ เอกวจนะ แปลว่า อันว่า แปลก่อน โอทนสฺส เป็นฉัฏฐีวิภัตติ เอกวจนะ
แปลเป็นอันดับสอง สุกกสฺส เป็นวิเสสนะของ โอทนสฺส จึงมีรูปเป็นฉัฏฐีวิภัตติ
เอกวจนะ แปลเป็นอันดับสาม.
